अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेताओं के नाम, वर्ष और देश

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार:

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार फ़ॉर फ़िक्शन जिसे लघु रूप में मैन बुकर पुरस्कार या बुकर पुरस्कार भी कहा जाता है। यह पुरस्कार स्वतंत्र राष्ट्रों के राष्ट्रकुल (कॉमनवैल्थ) या आयरलैंड के नागरिक द्वारा लिखे गए मौलिक अंग्रेजी उपन्यास के लिए प्रत्येक वर्ष दिया जाता है।

वर्ष 2020 में अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार के विजेता स्कॉटिश देश के "डगलस स्टुअर्ट" था। उन्होनें यह पुरस्कार अपनी प्रसिद्ध पुस्तक " शगनी बैन" के लिए जीता था। सन् 1969 से अब तक भारतीय मूल के 07 लेखकों को अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार से सम्मनित किया जा चुका है।

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेता 2023

तमिल लेखक पेरुमल मुरुगन ने "पियरे" के लिए अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार जीता। 56 वर्षीय मुरुगन ने अपने 2016 के उपन्यास "पियरे" के साथ प्रतिष्ठित सूची में जगह बनाई, जिसका तमिल से अनुवाद अनिरुद्धन वासुदेवन ने किया था, वह 13 कार्यों की लंबी सूची में जगह बनाने वाले पहले तमिल लेखक बन गए।

फिक्शन के लिए दिया जाने वाले बुकर पुरस्कार के बारे में

फिक्शन के लिए दिया जाने वाला बुकर पुरस्कार (पहले Booker–McConnell Prize (1969-2001) और मैन बुकर पुरस्कार (2002-2019) के रूप में जाना जाता है), जो अंग्रेजी भाषा में लिखे और यूनाइटेड किंगडम में प्रकाशित हुए सर्वश्रेष्ठ उपन्यास के लिए हर साल प्रदान किया जाने वाला साहित्यिक पुरस्कार है । इसमें 50,000 पाउंड (लगभग 66,000 अमेरिकी डॉलर) की राशि प्रदान की जाती है।

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार के बारें में संक्षिप्त जानकारी:

पुरस्कार का वर्ग अंग्रेजी लेखन
स्थापना वर्ष 1969
पुरस्कार राशि 60 हज़ार पाउण्ड
प्रथम विजेता पी. एच. न्यूबी
अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार 2023 के विजेता नाम पेरुमल मुरुगन

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार का इतिहास:

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार, जिसे पहले मैन बुकर अंतर्राष्ट्रीय पुरस्कार के रूप में जाना जाता था, 2005 से प्रदान किया जाता है जब इसे अल्बानियाई लेखक इस्माइल कदरे ने जीता था। यह बुकर पुरस्कार का सहोगी पुरस्कार है, जो अंग्रेजी में लिखे गए एक उपन्यास को दिया जाता है। बुकर पुरस्कार की स्थापना सन् 1969 में इंगलैंड की बुकर मैकोनल कंपनी द्वारा की गई थी। इसमें 60 हज़ार पाउण्ड की राशि विजेता लेखक को दी जाती है।

इस पुरस्कार के लिए पहले उपन्यासों की एक लंबी सूची तैयार की जाती है और फिर पुरस्कार वाले दिन की शाम के भोज में पुरस्कार विजेता की घोषणा की जाती है।

वर्ष 1969 से अब तक अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेताओं की सूची:

वर्ष लेखकों के नाम पुस्तक का शीर्षक शैली देश
2023 पेरुमल मुरुगन पियरे उपन्यास तमिल
2022 गीतांजलि श्री और डेज़ी रॉकवेल टॉम्ब ऑफ सैंड उपन्यास भारत/अमरीका
2021 डेमन गलगुट द प्रोमिस उपन्यास दक्षिण अफ्रीका
2020 डगलस स्टुअर्ट शगनी बैन (Shuggie Bain) उपन्यास स्कॉटिश
2019 मर्लिन बूथ और जोखा अल हार्थी सेलेस्टियल बॉडीज उपन्यास यूनाइटेड किंगडम और ओमान
2018 अन्ना बर्न्स मिल्कमैन उपन्यास यूनाइटेड किंगडम
2017 जॉर्ज सॉन्डर्स लिंकन इन द बर्डो उपन्यास संयुक्त राज्य अमरीका
2016 पॉल बेट्टी द सेलआउट व्यंग्य उपन्यास संयुक्त राज्य अमरीका
2015 मार्लोन जेम्स ए ब्रीफ हिस्ट्री ऑफ़ सेवन किल्लिंग्स ऐतिहासिक/प्रयोगात्मक उपन्यास जमैका
2014 रिचर्ड फ्लानागन द नैरो रोड टू द डीप नार्थ ऐतिहासिक उपन्यास ऑस्ट्रेलिया
2013 एलिनॉर कैटन 'द लुमिनरीज ऐतिहासिक उपन्यास न्यूजीलैंड
2012 हिलेरी मेंटल ब्रिंग अप द बॉडीज ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
2011 जूलियन बार्न्स द सेंस ऑफ़ एन एंडिंग उपन्यास संयुक्त राजशाही
2010 हॉवर्ड जैकबसन द फिंकलेर क्वेश्चन हास्य उपन्यास संयुक्त राजशाही
2009 हिलेरी मेंटल वुल्फ हॉल ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
2008 अरविन्द अडिगा द व्हाइट टाइगर उपन्यास भारत
2007 एनी एनराइट द गैदरिंग उपन्यास आयरलैंड
2006 किरण देसाई द इनहैरिटैंस ऑफ लॉस उपन्यास भारत
2005 जॉन बनविल्ले द सी उपन्यास आयरलैंड
2004 एलन हॉलिंगहुरस्ट द लाइन ऑफ़ ब्यूटी ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
2003 डीबीसी पियरे वेर्नोन गॉड लिटिल ब्लैक कॉमेडी ऑस्ट्रेलिया/मेक्सिको
2002 यान मार्टल लाइफ़ ऑफ़ पाइ काल्पनिक और रोमांचक उपन्यास कनाडा
2001 पीटर केरी ट्रू हिस्ट्री ऑफ़ द केली गैंग ऐतिहासिक उपन्यास ऑस्ट्रेलिया
2000 मार्गरेट ऐटवुड द ब्लाइंड एसेसिन ऐतिहासिक उपन्यास कनाडा
1999 जे. एम. कोएट्जी डिस्ग्रेस उपन्यास दक्षिण अफ्रीका/ऑस्ट्रेलिया
1998 इयान मैकइवान एम्स्टर्डम उपन्यास संयुक्त राजशाही
1997 अरुंधति राय द गॉड ऑफ़ स्माल थिंग्स उपन्यास भारत
1996 ग्राहम स्विफ्ट लास्ट ऑर्डर्स उपन्यास संयुक्त राजशाही
1995 पैट बार्कर द घोस्ट रोड युद्ध के उपन्यास संयुक्त राजशाही
1994 जेम्स केलमन हाउ लेट आईटी वाज, हाउ लेट चेतना की धारा संयुक्त राजशाही
1993 रोडी डोयल पैडी क्लार्क हा हा हा उपन्यास आयरलैंड
1992 माइकल ऑनडॉटजे द इंग्लिश पेशेंट हिस्टोरियोग्राफिक मेटाफिक्शन श्रीलंका/कनाडा
1992 बैरी उन्वर्थ सेक्रेड हंगर ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
1991 बेन ओकरी द फॅमिशेड रोड जादुई यथार्थवाद नाइजीरिया में
1990 ए. एस. बयत्त पोजेशन: ए रोमांस ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
1989 काज़ुओ इशिगुरो द रिमेंस ऑफ़ हा डे ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही/जापान
1988 पीटर केरी ऑस्कर एंड लुकींदा ऐतिहासिक उपन्यास ऑस्ट्रेलिया
1987 पेनेलोप लिवली मून टाइगर उपन्यास संयुक्त राजशाही
1986 किंग्सले एमिस द ओल्ड डेविल्स हास्य उपन्यास संयुक्त राजशाही
1985 केरी हुलमे द बोन पीपल रहस्यभरा उपन्यास न्यूजीलैंड
1984 अनीता बरूकनेर होटल दू लक उपन्यास संयुक्त राजशाही
1983 जे. एम. कोएट्जी लाइफ एंड टाइम्स ऑफ़ माइकल के उपन्यास दक्षिण अफ्रीका/ऑस्ट्रेलिया
1982 थॉमस केनैल्ली सचिन्दलेरस आरक जीवनी उपन्यास ऑस्ट्रेलिया
1981 सलमान रुश्दी मिडनाइटस चिल्ड्रन जादुई यथार्थवाद संयुक्त राजशाही/भारत
1980 विलियम गोल्डिंग राइट्स ऑफ़ पैसेज उपन्यास संयुक्त राजशाही
1979 पेनेलोप फिजराल्ड़ ऑफशोर उपन्यास संयुक्त राजशाही
1978 आइरिस मर्डोक द सी, द सी दार्शनिक उपन्यास आयरलैंड/संयुक्त राजशाही
1977 पॉल स्कॉट स्टेइंग ऑन उपन्यास संयुक्त राजशाही
1976 डेविड स्टोरी सविल्ले उपन्यास संयुक्त राजशाही
1975 रुथ प्रवेर झाबवाला हीट एंड डस्ट ऐतिहासिक उपन्यास संयुक्त राजशाही/जर्मनी
1974 नादिन गोर्डिमर द कांसेर्वेशनिस्ट उपन्यास दक्षिण अफ्रीका
1974 स्टेनली मिडलटन हॉलिडे उपन्यास संयुक्त राजशाही
1973 जे जी फैरेल द सीवेज ऑफ़ कृष्णापुर उपन्यास संयुक्त राजशाही
1972 जॉन बर्जर - प्रायोगिक उपन्यास संयुक्त राजशाही
1971 वी. एस. नाइपॉल इन ए फ़्री स्टेट लघु कथा ट्रिनिडाड और टोबेगो/संयुक्त राजशाही
1970 बर्निस रूबेंस द इलेक्टेड मेम्बर उपन्यास संयुक्त राजशाही
1969 पी. एच. न्यूबी समथिंग टू आंसर फॉर उपन्यास संयुक्त राजशाही

अब संबंधित प्रश्नों का अभ्यास करें और देखें कि आपने क्या सीखा?

अंतर्राष्ट्रीय बुकर पुरस्कार से संबंधित प्रश्न उत्तर 🔗

यह भी पढ़ें:

मैन बुकर पुरस्कार प्रश्नोत्तर (FAQs):

फरवरी 2013 में, हिलेरी मेंटल साहित्यिक इतिहास में एक ही वर्ष में कोस्टा बुक ऑफ द ईयर अवार्ड और बुकर पुरस्कार दोनों जीतने वाली पहली लेखिका बनीं।

एलेनोर कैटन एमएनजेडएम न्यूजीलैंड के उपन्यासकार और पटकथा लेखक हैं। उनके उपन्यास, द ल्यूमिनरीज़ ने 2013 का बुकर पुरस्कार जीता, जिससे कैटन यह पुरस्कार जीतने वाले सबसे कम उम्र के लेखक बन गए।

अमिताभ घोष को मैन बुकर इंटरनेशनल पुरस्कार 2015 के लिए 10 फाइनलिस्टों में से चुना गया है। घोष इसमें शामिल होने वाले एकमात्र भारतीय हैं।

मैन बुकर पुरस्कार राष्ट्रमंडल या आयरलैंड के नागरिक द्वारा लिखे गए मूल अंग्रेजी उपन्यास के लिए प्रतिवर्ष प्रदान किया जाता है।

वी० एस० नायपॉल को 2001 में "हाफ ए लाइफ" पुस्तक के लिए बुकर पुरस्कार मिला। उपन्यास भारत, अफ्रीका और यूरोप (लंदन, बर्लिन और पुर्तगाल) पर आधारित है।

  Last update :  Thu 16 Mar 2023
  Download :  PDF
  Post Views :  26813